Minimal Access Surgery Fellowship

این دوره از سوی بخش جراحی عمومی بیمارستان حضرت رسول اكرم (ص) ، دانشگاه علوم پزشكی تهران به صورت برنامه فلوشیپ راه اندازی گردیده است.

عناوین دیگر این برنامه در دانشگاه های معتبر دنیا به صورت زیر می باشد:

 (Minimally Invusive Surgery (MIS

 (Minimal Access Surgery (MAS

Endoscopic Surgery

این دوره یك برنامه آكادمیك است كه هدف آن توانمندسازی جراحان عمومی جهت انجام اعمال جراحی مختلف به روش های آندوسكوپیك (لاپاروسكوپی، توراكوسكوپی،…) میباشد.

علاوه بر این، كسب مهارتها و آموزشهای لازم در جنبه های آموزشی، تحقیقاتی و اجرایی این رشته نیز از اهداف این برنامه است. طول برنامه 5/1 سال (18 ماه) می باشد كه با توجه به حداكثر میزان زمان مجاز در آئین نامه آموزش فلوشیپ وزارت بهداشت درمان و برنامه های آموزشی دانشگاه های مختلف دنیا كه 2-1 سال می باشد در نظر گرفته شده است.

رشته های وابسته به این برنامه جراحی عمومی و جراحی توراكس است. رشته ای كه با این برنامه تداخل دارد، رادیولوژی در زمینه Intraoperative Sonography است كه آموزش این مرحله با همكاری دپارتمان رادیولوژی انجام خواهد شد.

مدیر مسئول این برنامه : آقای دكتر عبدالرضا پازوكی

تاریخچه و سابقه برنامه در دانشگاه های معتبر دنیا

اگرچه تاریخچه انجام اولین عمل جراحی با روش های لاپاروسكوپیك و استفاده از وسایل آندوسكوپیك به سال 1987 باز می گردد، با این وجود آموزش تكنیكهای لاپاروسكوپی در دانشگاه های معتبر دنیا به صورت آكادمیك مربوط به سالهای اخیر می باشد. بررسی متون انجام شده نشان می دهد كه دانشگاهTexas از سال 2000 و دانشگاه استانفورد از سال 2002 اقدام به ارائه دوره فلوشیپ MIS نموده اند.

طول دوره در سایر دانشگاه های معتبر دنیا به شرح زیر است :

ردیف نام مركز آموزشی شهر كشور طول دوره مدیر برنامه
1 East Carolina University Carolina آمریكا 1 سال William H.H.Chopman
2 University of Kentucky Center for MIS Lexington آمریكا 2 سال Raymond Gugliardi
3 Mayo Clinic College of Medicine Arizona آمریكا 1 سال Richard T.Schliker
4 Stanford University School of Medicine California آمریكا 2 سال Dr. Myshra Cunet

نمونه كامل برنامه آموزشی این رشته در مركز Mayo Clinic در كشور آمریكا به شرح زیر است :

آموزش كلینیكی

در زمینه های اندوكرین، گاسترو انتستینال، كولوركتال، رنال و دوره های چرخشی در بخش های اندوسكوپی و Radiology Interventional

آموزش تحقیقاتی

از شركت كنندگان دوره فلوشیپ انتظار می رود فعالیت های تحقیقاتی به صورت رتروسپكتیو / پروسپكتیو شركت نمایند.

تعداد كشیك

برنامه كشیك مشخص برای شركت كنندگان این دوره وجود ندارد اما در موارد جراحی های پیشرفته لاپاروسكوپیك اورژانس بهتر است شركت نمایند.

شرایط كار

پس از اتمام دوره فلوشیپ فرصت های شغلی مناسبی جهت افراد در سایت های مختلف Mayo Clinic فراهم است.

نمونه كامل برنامه آموزشی این رشته در مركز Texas University در كشور آمریكا به شرح زیر است:

تعداد كل جراحی هایی كه باید توسط Fellow در پایان یك سال انجام گیرد : 350 عمل لاپاروسكوپی می باشد.

Cholecystectomy: %5
Appendectomy: %5
Inguinal hernia: %5
Fundoplication:% 5
incisional hernia : %2
paraesophagenal hernia : %3
colectomy : %4
splenectomy : %1
Adrenalectomy: %1
Nephrectomy: %2
open bariatric : %2
Total Colectomy: %1
Radiofrequency ablation : %1
Gastric Bounding: %14
Gastric Bypass: %27
EGD: %12
Pancreas: %1
colonscopy : %7
liver resection : %1

نیازسنجی برای راه اندازی این برنامه در كشور

در حال حاضر نیاز فراوان جراحان این رشته به گونه ای است كه 2 مركز آموزش دوره های كوتاه مدت لاپاروسكوپی كه در كشور راه اندازی شده اند (مركز آموزش جراحی های درون بین در بیمارستان رسول اكرم (ص) از سال 1384 و مركز آموزش لاپاروسكوپی بیمارستان میرزا كوچك خان از سال 1385) قادر به پاسخگویی به نیاز این متخصصین نبوده و تا سال 1386 لیست انتظار برای دور های كوتاه مدت وجود دارد.

همچنین در تحقیقاتی كه در كنگره جامعه جراحان (بهار 85) انجام شد، 8/20 % از جراحان بدون آموزش اقدام به جراحی لاپاروسكوپی نموده و 9/53% نیز با آموزش های غیراستاندارد با حضور در كنار جراحان دیگر یا در بیمارستانهای خصوصی و تامین اجتماعی فراگرفته اند و تنها 7/7 % با حضور در مجامع علمی تأیید شده در خارج از كشور آموزش استاندارد را فراگرفته اند و این مسئله قطعاَ مخاطراتی بدنبال خواهد داشت.

  1. اختصاص هزینه ای جهت آموزش اعضای هیئت علمی در خارج از كشور
  2. همگام نبودن با پیشرفت علم، چرا كه منابع جراحی عمومی روش جراحی لاپاروسكوپی برای انجام اعمال جراحی های مختلف ذكر شده است.
  3. رشد مراكز آموزشی غیراستاندارد در بخش های خصوصی، تامین اجتماعی و…
  4. انجام سرخود جراحی های لاپاروسكوپیك توسط جراحان بدون آموزش و عواررض ناشی از آن به گونه ای كه در یكی ار مراكز دانشگاهی مورتالیته 50% برای جراحی كله سیستكتومی بروش لاپاروسكوپی داشته اند.
  5. موارد ذكر شده همگی از مشكلات اصلی ناشی از نبودن این رشته در كشور می باشند.

مزایای راه اندازی این رشته در جهت ارتقای آموزش پزشكی

  1. صرفه جویی در منابع ارزی
  2. روزآمد نمودن دانش جراحی عمومی كشور
  3. افزایش مهارتهای بالینی جراحان
  4. كاهش عوارض و مورتالیته و موربیدیتی بیماران، ناشی از عدم آموزش كلاسیك

مزایای راه اندازی این رشته در جهت بهبود كیفیت مراقبت از بیماران

  1. قدرت تشخیص بهتر با توجه به امكان دسترسی توسط لنز به كلیه قسمتهای حفره شكم و قفسه سینه علیرغم انسزیون عمل كوچك
  2. درشت نمایی توسط لنز كه سبب افزایش دقت عمل جراحی می شود
  3. نیاز به Dissection و صدمه نسجی كمتر (عدم نیاز به رتركتور در اكثر موارد)
  4. میزان چسبندگی كمتر كه از معایب لاپاراتومی بوده و خطر انسداد روده را بدنبال دارد.
  5. عفونت زخم فوق العاده كمتر
  6. ایمونوساپرشن كمتر
  7. بازگشت به كار سریعتر
  8. درد كمتر
  9. ایلیوس كمتر
  10. عوارض پس از عمل كمتر (عوارض زخم ، عدم جوش خوردن استرنوتومی ، …)
  11. نتایج زیبایی فوق العاده بهتر

اهداف آموزشی مورد نظر در این رشته

  1. آشنایی با مزایا و محدودیت های جراحی درون بین
  2. آشنایی و كسب مهارت استفاده از دستگاه ها و تجهیزات جراحی های درون بین
  3. آشنایی با آثار فیزیولوژیك و عوارض جراحی های درون بین
  4. آشنایی با انتخاب بیمار ، اندیكاسیون وكنترا اندیكاسیونهای جراحی های درون بین
  5. كسب توانایی انجام جراحی های مختلف بروش اندوسكوپیك
  6. انجام پژوهش در زمینه های مربوط به جراحی درون بین
  7. آشنایی با مستندسازی موارد آموزشی و پژوهشی

محتوای برنامه آموزشی (Core Curriculum)

برنامه آموزشی ارائه شده در تمامی موارد شامل اجزای زیر می باشد:

  1. انتخاب بیماران
  2. اندیكاسیون و كنترااندیكاسیون
  3. ابزار و تجهیزات
  4. تكنیك ها
  5. مستندات
  6. مراقبت های پیش از عمل و پس از عمل
  7. پی گیری بیماران
  8. نتایج
  9. عوارض و راههای جلوگیری از آن و نیز درمان عوارض
  10. ارزیابی دوره و عمل جراحی با مرور فیلمهای جراحی های انجام شده
  11. تمرین بر روی مولاژ
  12. تمرین بر روی ترینر
  13. تمرین اعمال جراحی با انجام آن روی حیوان
  14. مشاهده فیملهای آموزشی ، CD و اعمال جراحی ضبط شده.
  15. Laparoscopic Urologic Procedures (واریكوسل – نفركتومی)
  16. Laparoscopic Gyn Procedures ((Ovarian Cystectomy , EP , …
  17. Upper & Lower GI Endoscopy

لازم بذكر است این دوره ها در بخش های مربوط و توسط گروه های اورولوژی، زنان و گوارش دانشگاه انجام می شود. هر یك از این دوره ها حداكثر به مدت یكماه بوده و به كل دوره اضافه خواهد شد.

مباحث تئوری نظیر: انتخاب بیماران، اندیكاسیون و كنترااندیكاسیون ، مراقبت های قبل و بعد از عمل از طریق ” استفاده از كتب و مجلات مرجع، CD، فیلمهای آموزشی، جلسات سخنرانی آموزشی طی دوره های آموزشی كوتاه مدت مركز آموزش جراحی های درون بین كه در جریان می باشند، J.Club ، كنفرانس مورتالیتی و موربیدیتی،‌حضور در درمانگاه و راندهای بالینی در بخش” انجام می گیرد.

مباحث عملی با ” كار روی ترینر ، مولاژ و جراحی روی حیوان با حضور در مركز آموزش جراحی های درون بین و در ادامه جهت انجام اعمال جراحی روی انسان بصورت مراحل Observer، كمك جراح و انجام عمل جراحی بصورت مستقل” انجام می گیرد.

شیوه ارزیابی فراگیران در طول دوره به شرح زیر است:

  1. فرمهای ارزیابی عملكرد جهت انجام كار عملی روی Trainer و مولاژ
  2. ارزیابی فیلمهای اعمال جراحی انجام شده بصورت هفتگی
  3. امتحان كتبی هر 6-3 ماه

شیوه ارزیابی فراگیران در ارزیابی نهایی

  1. ارزیابی و نمره دهی به Logbook كه توسط اساتید در طول دوره پر شده است
  2. جهت ارزیابی توانایی عملی
  3. آزمون نهایی كتبی جهت ارزیابی دانش نظری
  4. انتشار حداقل 2 مقاله در مجلات معتبر مرتبط
  5. انتشار یا ارائه دو طرح تحقیقاتی در مرکز تحقیقات جراحی های کم تهاجمی

فرآیند نظارت بر Curriculum این رشته

نظارت مستقیم توسط مدیر برنامه كه هر سه ماه اجرای بندهای كوریكولوم چك خواهد شد. در این زمینه كارشناسهای آموزشی و اساتید دوره همكاری خواهند داشت. همچنین اداره كل آموزش دانشگاه نیز نظارت عالیه بر دوره داشته و كارشناسان مربوطه در آزمون نهایی پایان دوره حضور خواهند داشت.

اعضای هیئت علمی برنامه

حداقل 2 نفر با سطح علمی حداقل استادیار كه حداقل یك سال در زمینه مربوطه تجربه جراحی درون بین داشته باشند. مشخصات و سوابق آموزشی گروه محترم اعضای هیئت علمی برنامه به شرح زیر است:

ردیف نام و نام خانوادگی مدرك تحصیلی رتبه دانشگاهی سابقه به عنوان عضو هیئت علمی سوابق و مدارك مرتبط با آن رشته
1 حشمت ا.. كلباسی FRCS – FACS عضو هیئت علمی افتخاری 3 سال بنیانگذار و pioneer رشته لاپاروسكوپی در كشور از سال 1372
2 عبدالرضا پازوكی MIS fellowship استادیار 9 سال *گذراندن دوره های :Essential Lap. – دهلی نو – هند

*Extensive Lap.- استراسبورگ – فرانسه

*دبیر علمی و اجرایی دوره های كوتاه مدت جراحی درون بین
3 علیرضا خلج MIS fellowship استادیار 12 سال Essential Lap. (India-Delhi) Extensive Lap–France , Esterasborg
4 محمد وزیری Thorasic surgery fellowship استادیار 15 سال *فوق تخصص جراحی توراكس از دانشگاه تهران

*انجام جراحی های توراكوسكوپی از سال 84
5 محمد فودازی MIS fellowship استادیار 8 سال Advanced Laparoscopic France, Elancourt
6 حسین سعیدی مطهر MIS fellowship استادیار 15 سال Secretary, lecturer and the starter of Laparoscopic sonography in Rasul Akram Hospital Member of world association of laparoscopic surgeons (WALS)

فضا و امكانات لازم و تجهیزات و تسهیلات آموزشی ضروری و استاندارد زیر برای آموزش این برنامه در نظر گرفته شده است:

كلاس جهت برگزاری دوره های تئوری و جلسات آموزشی (كنفرانس،J-club و …)، كتابخانه مجهز به اینترنت، امكانات سمعی و بصری، مولاژ، Trainer ، Animal Lab با امكانات مربوط،‌درمانگاه، بخش های بستری، اتاق عمل مجهز به وسایل و تجهیزات جراحی های اندوسكوپیك.

ردیف نام مكان آموزشی بخشی از كوریكولوم كه در این مكان قرار است آموزش داده شود طول مدت آموزش فراگیر در این مكان
1 كلاس درس بخش های تئوری طول دوره
2 كتابخانه بخش های تئوری + كارهای پژوهشی طول دوره
3 Animal Lab كار روی trainer و مولاژ و حیوان 3 ماه اول + دوره های كوتاه مدت جاری
4 درمانگاه انتخاب بیماران،‌پی گیری پس از عمل طول دوره
5 بخش مراقبت های پیش و پس از عمل جراحی، راند طول دوره
6 اتاق عمل انجام جراحی های مختلف طول دوره

منابع آموزشی و كتابخانه

ردیف عنوان کتاب سال انتشار در دسترس بودن
1 Schwartz Principles of Surgery 2010 ok
2 Sabiston Textbook of Surgery 2008 ok
3 Fundamentals of Lap. Thoracoscopy & GI (endoscopy)SAGES 2008 ok
4 Mastery of Endoscopic & Laparoscopic Surgery 2009 ok
5 Laparoscopic Surgery: Principles & Procedures 2006 ok
ردیف عنوان ژورنال دفعات چاپ در سال در دسترس بودن
1 Surgical Laparoscopy & Endoscopy 6 ok
2 Journal of Minimal Access Surgery 4 ok
3 Journal Of Laparoscopic & Advanced Surgical Techniques 4 ok
4 Surgical Laparoscopy, Endoscopy, Percutaneous Techniques 6 ok

حداقل شرایط لازم برای ورود داوطلبان و شیوه گزینش داوطلبان ورود به این برنامه

  1. دارا بودن بورد تخصصی جراحی عمومی
  2. پذیرش در آزمون ورودی
  3. عدم اشتغال به هر گونه فعالیت آموزشی، درومانی و اجرایی دیگر در طول دوره
  4. سایر شرایط لازم برای رشته های فلوشیپ مصوب وزارت بهداشت و درمان

وظایف فراگیران این رشته در طول تحصیل

  1. كلیه وظایف مذكور در آیین نامه فلوشیپ مصوب وزارت بهداشت درمان
  2. كلیه وظایف و مسئولیت های بالینی كه برای یك متخصص جراحی عمومی تعریف شده است. (شامل مدیریت بیماران MAS قبل، حین و پس از عمل جراحی…)
  3. حضور منظم در بخش از ساعت 7 صبح تا 5 بعدازظهر و روزهای پنجشنبه تا ساعت 1 بعدازظهر
  4. حضور در انجام اعمال جراحی اورژانس در صورت لزوم
  5. همكاری در آموزش رزیدنت های جراحی،‌كاركنان و پرسنل پرستاری بخش
  6. همكاری در دوره های آموزش كوتاه مدت جراحی درون بین (پایه و پیشرفته)
  7. شركت در كارگاه روش تحقیق و كسب گواهی مربوطه حداكثر در 6 ماه اول دوره
  8. طراحی و ایجاد بانك اطلاعاتی (database)برای حداقل 4 بیماری تا زمان كامل شدن بانك اطلاعاتی
  9. انجام پژوهشهای مرتبط با MAS تحت نظر اساتید
  10. انتشار حداقل 2 مقاله در مجلات معتبر مرتبط
  11. رعایت اصول اخلاقی در كلیه مراحل آموزشی، درمانی و پژوهشی
  12. انتشار یا ارائه دو طرح تحقیقاتی در مرکز تحقیقات جراحی های کم تهاجمی

حداقل شرایط لازم برای فارغ التحصیلان و دوره فارغ التحصیلی

  1. قبولی در آزمون نهایی و انتشار حداقل 2 مقاله در مجلات
  2. انجام حداقل 100 عمل جراحی درون بین Basic (لاپاروسكوپی تشخیصی، كله سیستكتومی، آپاندكتومی) و 100 عمل جراحی درون بین Advanced (سایراعمال) و تأیید logbook مربوط توسط اساتید.
  3. انتشار یا ارائه دو طرح تحقیقاتی در مرکز تحقیقات جراحی های کم تهاجمی

محیط كار پس از فارغ التحصیلی

  1. بخش و درمانگاه
  2. اتاق عمل با تجهیزات مربوط (تخت،‌ دستگاه بیهوشی، چراغ سیالكتیك، ساكشن، تجهیزات جراحی درون بین ( دوربین، unit Camera control ، نورد سرد، Insufflators ، كوتر مونو و بای پلار،‌كپسول گاز co2 )، ابزار و وسایل جراحی درون بین